Gaslighting op je werk?

Bij gaslighting verdraait je manager, je collega of je medewerker de waarheid. Dit geeft macht waardoor jij ten onrechte aan jezelf gaat twijfelen. Ik hoop dat je na het lezen van dit blog hiermee stopt en weet dat je te maken hebt met manipulatoren en mensen met narcistische trekken.

De meeste gaslighters hebben én een gebrek aan empathie én een gebrek aan inzicht in hun eigen gedrag en gevoel. In een zakelijke setting wil de ander jou het gevoel geven dat je dom en/of incompetent bent.

Hoe herken je ‘gaslighting’?

Gaslighting is een vorm van emotionele manipulatie. Het doel van de gaslighter is om zijn eigen gedrag te verdoezelen en jou te onderdrukken. Dit doet hij door zijn beeld van de werkelijkheid aan jou op te leggen. Hij wil dat jij gaat twijfelen aan jouw herinneringen of aan hoe jij de wereld ziet.

Waar komt het woord gaslighting vandaan?

Het woord ‘gaslighting’ werd voor het eerst gebruikt in een superoud toneelstuk (1938). Dat verhaal gaat over een kerel die zijn vrouw wil laten geloven dat ze gek is. Hij dimt de gaslichten in hun huis en de vrouw merkt dit op. Waarop de man zegt: “Nee joh, volgens mij zie je de laatste tijd niet zo scherp meer. Komt het doordat je geen bril draagt of zie je de dingen echt anders?” De vrouw gaat aan zichzelf twijfelen en denkt dat er iets mis met haar ogen is of haar gezonde verstand.

Echt manipulatief, toch?

Voorbeelden van gaslighting op het werk

>>> Je hebt een belangrijke taak voltooid, maar je collega beweert bij de manager dat hij dit werk heeft gedaan. “Waarom reageer je zo emotioneel? Het is niet zo’n groot probleem.“

>>> Je leidinggevende had beloofd je een bepaalde kans te geven, maar ontkent later dat hij ooit zoiets heeft gezegd. Als jij je uitspreekt, krijg je te horen: “Maak je niet zo druk.“

>>> Ongemakkelijke opmerkingen: “Je gedraagt je de laatste tijd echt vreemd. Is er iets aan de hand?“

>>> Na een eerder akkoord beweert je collega: “Waar heb je het over? Ik heb nooit gezegd dat ik je zou helpen met dit project.“

>>> Iemand maakt een beledigende opmerking en als je geïrriteerd reageert, zegt zij: “Relax, het was maar een grapje.“

Gevolgen van gaslighting

Door continu te twijfelen aan de eigen waarneming en gevoelens, en door deze steeds weer aan te passen aan die van de gaslighter, verlies je beetje bij beetje het contact met jezelf. Het lukt je steeds minder om te beoordelen wat je ergens van mag of moet vinden en welke gedachten (en gevoelens) logisch zijn.

Misschien herken je hier wat van:

• Je praat regelmatig vervelende opmerkingen en gedrag van de gaslighter voor jezelf goed en je verdedigt hem (‘Het zal wel aan mij liggen’ of ‘Hij bedoelt het niet zo.’);

• Je twijfelt aan je eigen waarnemingen en je krijgt het idee dat je overgevoelig bent;

• Je gaat mee in hoe de ander het ziet nadat je eerder van het tegenovergestelde overtuigd was;

• Je verontschuldigt je vaak voor eigen keuzes, gevoel en/of gedrag;

• Je voelt je zenuwachtig als je met hem in gesprek bent;

• Je voelt je extreem onzeker, geïsoleerd en eenzaam;

• En ja, je kunt er depressief van worden.

Wat zit er in de trukendoos van de gaslighter?

Truc 1. Afzwakken

Hij doet alsof het allemaal niet zo belangrijk is, zegt dat jouw gevoelens er niet toe doen of beschuldigt je ervan dat je overdrijft.

Truc 2. Tegenwerpen

Hij wil je laten twijfelen aan je geheugen door te ontkennen dat iets gebeurd is. In plaats daarvan geeft hij je de schuld van de situatie.

Truc 3. Afleiden

Zeg je dat jij last hebt van zijn gedrag dan verandert hij van onderwerp of keert hij zich tegen je. Hij zegt dat jij gesprekken en voorvallen verzint.

Truc 4. Vergeten

Confronteer je hem met zijn uitspraak of gedrag dan zegt hij dat hij zich dit niet herinnert waardoor jij gaat twijfelen aan je geheugen.

Truc 5. Omdraaien

Hij zegt dat jij gesprekken niet goed kunt onthouden, gemakkelijk verward raakt, jij je dingen verbeeld of situaties verzint. Hij wil je overtuigen dat jij het verkeerd hebt gehoord of begrepen.

Hoe ga je om met gaslighting?

Tip 1. Schrijf gesprekken uit en bespreek ze met iemand die je vertrouwt

Het is slim conversaties direct nadat je in contact was met een gaslighter uit te schrijven. Zo ontdek je sneller welke patronen je kunt ontdekken. Bespreek je overwegingen met iemand die je vertrouwt, zoals een extern vertrouwenspersoon. Jouw vertrouweling kan jouw verhaal en de situatie objectief te bekijken, je bevestigen en je emotionele steun bieden.

Tip 2. Geef je grens aan

Stop het gesprek als gaslighting plaatsvindt en wijs de gaslighter op zijn gedrag. Hou vast aan je eigen gedachtes en gevoel. Het is belangrijk om te zeggen wat je wel en niet wil. Vertel dat je het niet goed vindt dat hij jou op een slechte manier behandelt.

“Mijn gevoelens en realiteit zijn geen onzin. Ik vind het niet fijn dat je zegt dat ik te gevoelig ben.“

“Vertel me niet hoe ik me moet voelen; dit is hoe ik me voel.“

“Ik weet wat ik heb gezien. Dat is mijn waarheid.“

“Ik ga stoppen met dit gesprek als je blijft doorgaan met afzwakken wat ik voel.“

“Ik vertrouw op mijn eigen geheugen en perceptie van gebeurtenissen. Ik laat me niet manipuleren om aan mezelf te twijfelen. Dus stop hiermee.“

Tip 3. Ga niet in discussie met een gaslighter

Het is belangrijk om niet in discussie te gaan met een gaslighter omdat deze persoon niet in goed vertrouwen handelt en niet zal worden omgepraat door logica of bewijs. Hij wil je in de val laten lopen. Ik heb een gesprek als voorbeeld voor je uitgewerkt.

Jij: “Ik merk dat je de laatste tijd vaak nare opmerkingen maakt, en dat heeft invloed op de sfeer hier op kantoor.“

Gaslighter: “Nare opmerkingen? Waar heb je het over? Je verzint dingen.“

Jij: “Nee, ik herinner me specifieke momenten waarop je bepaalde opmerkingen hebt gemaakt die niet prettig waren. Het maakt de werksfeer niet echt positief.“

Gaslighter: “Oh, nu ga je ineens specifiek worden? Geef dan eens exacte voorbeelden van wat ik zou hebben gezegd. Zie je wel: je kunt je niets voor de geest halen”, zegt hij terwijl hij al bij de deur van je kantoor staat.

Jij: “Jawel, die keer dat we het hadden over het project en je sarcastisch zei dat mijn ideeën ‘toch nooit echt goed zijn’. Dat soort opmerkingen maken het lastig om hier prettig te werken.“

Gaslighter: “Dat heb ik niet zo gezegd. Echt… je verdraait vast mijn woorden.“

Jij beseft dat het bij hem ligt en zegt kalm: “Ik heb dit anders op mijn netvlies. Nu jij mijn oordeel in twijfel trekt, gaat dit ten koste van mijn werkplezier en onze samenwerking. Wat kunnen we hierover afspreken?“

Kom je er zelf niet meer uit?

Zorg goed voor jezelf en onderneem activiteiten waarvan je rustig wordt. Als je op je werk wordt omringd met gaslighters raad ik je aan een andere baan te zoeken. Minimaliseer direct contact. Omring jezelf met mensen die het beste met je voor hebben. Dat zijn kwetsende dingen om te horen en schadelijk voor je geestelijke gezondheid en zelfrespect. Je kunt niet shinen in een omgeving die je omlaag haalt.

Als je niet weet welke werkgever en welk werk goed bij je passen, doe dan mee met mijn loopbaantraject dat half februari start.

Gaslighters kiezen vaak mensen met weinig zelfvertrouwen als slachtoffer. Herken je dat je onvoldoende overtuigd van jezelf bent en dat je veerkracht mist? Zorg er dan voor dat je weerbaarder wordt en iets doet aan die eeuwige onzekerheid. Kijk eens bij mijn programma sterk in je schoenen staan op je werk.

Schrik je en herken jij je als gaslighter?

Het feit dat je erkent dat je gedrag problematisch is, is een positieve stap. Knap dat je nu al lezende eerlijk naar jezelf kunt kijken. Ik raad je aan de tijd te nemen om na te denken over het feit dat je de neiging hebt om anderen te gaslighten en welke behoeften of angsten hierachter kunnen zitten. Daarover nadenken helpt je de diepere oorzaken te begrijpen. Weet dat gaslighting in de privésfeer als huiselijk geweld wordt bestempeld.

Dit staat je te doen:

Overweeg professionele hulp, zoals therapie, om je te begeleiden bij het begrijpen en veranderen van dit gedragspatroon en het aanpakken van onderliggende problemen;
Als je in staat bent om openlijk te communiceren met de mensen om wie het gaat, bied dan je excuses aan en leg uit dat je je bewust bent van je gedrag en eraan wil werken;
Werk aan het ontwikkelen van een gezonde manier van communiceren. Denk aan: luisteren naar anderen, empathie tonen, respectvol reageren en te stoppen met manipuleren;
Wees geduldig met jezelf. Het is bemoedigend dat je bereid bent om je gedrag te veranderen. Zoek je hulp?;
Als je in staat bent om openlijk te communiceren met de mensen om wie het gaat, bied dan je excuses aan en leg uit dat je je bewust bent van je gedrag en eraan wil werken;
Werk aan het ontwikkelen van een gezonde manier van communiceren. Denk aan: luisteren naar anderen, empathie tonen, respectvol reageren en te stoppen met manipuleren;
Wees geduldig met jezelf. Het is bemoedigend dat je bereid bent om je gedrag te veranderen. Zoek je hulp?